آشنایی با معادن بوکسیت ایران

منبع اصلی آلومینیوم ارزشمند، سنگ رسوبی بوکسیت است که اسم آن توسط زمین شناس پیر برتیه از روستایی در فرانسه به نام Les Baux گرفته شده و این زمین شناس اولین شخصی بود که کشف کرد در سنگ بوکسیت منابع غنی آلومینیوم وجود دارد. بوکسیت به طور کلی در دو دسته لاتریت و کارست جای می‌گیرد؛ بوکسیت لاتریت در مناطق استوایی و بوکسیت کربنی یا کارست در اروپا و گینه یافت می‌شود. منابع سنگ بوکسیت به سطح پوسته زمین نزدیک هستند و به همین دلیل معادن آن به روش روباز استخراج می‌شوند و برای خارج کردن آن‌ها نیازی به حفاری نیست.

بزرگ‌ترین منابع سنگ بوکسیت در چین و استرالیا وجود دارند و هر ساله بخش زیادی از آلومینیوم مورد نیاز صنایع مختلف از این دو کشور خریداری می‌شود. در داخل کشور ما هم چند ذخیره قابل توجه سنگ بوکسیت کشف شده است که مهمترین این مواد معدنی جاجرم شاهرود، آبگرم قزوین و فیروزکوه هستند. 85 درصد سنگ بوکسیت استخراج شده از معادن در صنایع متالوژی و برای تولید آلومینیوم استفاده شده و 15 درصد دیگر برای تولید آلومینا، دیر گداز و صنایع شیمیایی به کار برده می‌شوند.

معادن بوکسیت ایران

• معدن بوکسیت جاجرم: بزرگ‌ترین معدن بوکسیت کشور، معدن جاجرم است که ذخیره آن 20 میلیون تن تخمین زده شده و انتظار می‌رود تا 20 سال دیگر ذخایر آن به اتمام رسد. معمولا رنگ سنگ های بوکسیت این منطقه بین قهوه ای تیره تا کرم روشن متغیر است. حدود دو سوم ذخایر معادن جاجرم به صورت روزباز قابل استخراج هستند اما بخشی از آن‌ها در دل زمین قرار گرفته و باید از روش زیرزمینی برای استخراج سنگ‌ها و خطوط خردایش سنگ کمک بگیرند. به صورت میانگین هر ماه 60 هزار تن بوکست در جاجرم استخراج می‌گردد.
• معدن بوکسیت علی آباد: استان گلستان سه معدن مختلف بوکسیت را در خود جای داده است که این معادن در نزدیکی شهر علی آباد قرار گرفته و افرا تخته، سیاه رود بار و شیرین آباد نام دارند.
• معدن بوکسیت مندون: مهم‌ترین معدن بوکسیت استان کهگیلویه و بویراحمد، معدن مندون است که در شمال شرقی شهر دهدشت قرار دارد. با توجه به مطالعات انجام گرفته انتظار می‌ورد که ذخایر بوکسیت این معدن به 750 هزار تن برسد.
• معدن بوکسیت کرمان: کرمان دارای دو معدن بزرگ بوکسیت است: معدن بلبلوئیه و معدن دارسینوئیه. ذخیره این دو معدن به 4.2 میلیون تن می‌رسد و تا سال‌ها می‌توان آلومینیوم مورد نیاز صنایع مختلف در منطقه را، از معادن آن تولید کنند.
• معدن بوکسیت یزد: استان یزد دارای معادن بوکسیت لایه‌ای بوده که ذخیره معادن چک چک این منطقه حدود 2.3 میلیون تن در نظر گرفته شده است. معدن بزرگ دیگر بوکسیت یزد، معدن دشت ده غربی است که پذیرای 2 میلیون تن از این ماده ارزشمند است.
• معدن بوکسیت سمنان: معدن بوکسیت سمنان به نام معدن تاش شناخته می‌شود و دلیل آن قرار گیری این معدن در کنار روستای تاش است. اولین بار در سال 1365 احتمال وجود سنگ بوکسیت در معدن تاش بررسی شد و تا سال 1387 یک شرکت خصوصی بر روی مطالعات اکتشافی آن کار کرد. سال 1389 بهره برداری از معدن تاش سمنان آغاز شد و میزان بوکسیت ذخیره شده در آن 8.32 میلیون تن است. هر ساله حدود 300 الی 400 هزار تن از این معادن استخراج می‌گردد و تا به امروز 1.4 میلیون تن بوکسیت از ذخایر این معدن مورد استفاده قرار گرفته است.